Dentuman meriam besi hingga Subuh 1 Syawal

ABDUL MANAF MAT PIAH, 87, merupakan seorang salah warga emas tertua di Kampung Talang Changkat, Kuala Kangsar, Perak. Dia kini tinggal bersama isteri, Maheran Abdul Rahman, 78, di teratak kayu tinggalan nenek moyangnya yang berumur lebih 100 tahun sementara 12 orang anaknya mencari rezeki di seluruh pelosok tanah air.

Meniti usia senja, Abdul Manaf atau lebih dikenali dengan panggilan Pak Hasan oleh penduduk kampung hanya beristirehat di kediamannya dan menghabiskan masa dengan beribadat.

Jika ada kelapangan, warga emas yang tidak mempunyai sebarang masalah kesihatan itu pasti berbasikal ke kedai kopi berhampiran rumahnya untuk berjumpa dan berbual-bual dengan penduduk kampung.

Nama Pak Hasan begitu popular di Kampung Talang yang terbahagi kepada lima bahagian iaitu Talang Hulu, Talang Hilir, Talang Tengah, Talang Masjid dan Talang Changkat.

Selain dikenali sebagai orang paling veteren di Kampung Talang Changkat, kebanyakan penduduk kampung juga mengetahui bahawa dia merupakan waris tunggal yang memulakan tradisi bermain meriam buluh di kampung itu sejak tahun 1937.

Imbau kenangan

Sudah menjadi tradisi, Kampung Talang menjadi tumpuan bukan sahaja penduduk di sekitar Kuala Kangsar, malah dari seluruh negara menjelang malam Hari Raya Aidilfitri setiap tahun. Ada yang datang dari negeri berlainan semata-mata untuk merasai pengalaman mendengar gegaran bunyi meriam besi yang dimainkan penduduk kampung.

Mengimbau kenangan Pak Hasan ketika sambutan Aidilfitri tahun 1937 bersamaan dengan 1356 Hijrah, ceritanya, ketika itu dia berusia 11 tahun dan Allahyarham datuknya, Pak Ndak Mat Amin merupakan antara individu pertama yang mengajarnya bermain meriam buluh.

Menurutnya, menjelang bulan Ramadan, dia dan empat lagi sepupu, Bahrin Salleh, Zulkifli Mat Kib, Aidin Abu Bakar dan Mohd. Bashah Abdul Rani akan berbasikal ke Kampung Buaya, Padang Rengas, Perak untuk mendapatkan buluh beting sepanjang 2 meter sebagai persediaan membuat meriam bagi dimainkan pada hari raya nanti.

"Jarak antara Kampung Talang Changkat yang dahulunya dipanggil Kampung Darat ke Padang Rengas kira-kira 10 kilometer. Walaupun penat berpuasa, kami berlima sanggup berbasikal sejauh itu bagi mendapatkan buluh terbaik untuk menghasilkan meriam.

"Usai kerja-kerja mencari buluh, kami membeli karbaid seberat 600 gram yang dijual di hadapan masjid pada harga 25 sen. Ketika itu, bahan bakar untuk meriam itu dijual secara terbuka kepada penduduk kampung," ujarnya yang tidak pernah mengalami kecederaan sewaktu bermain meriam buluh.

Menurut bekas pemandu lori tentera British pada tahun 1950 itu, ketika dia dan sepupunya bermain meriam pada malam raya, penduduk kampung tidak pernah mengambil kisah dengan aktiviti mereka walaupun bunyi meriam itu memecah kesunyian kampung.

Ketika itu, dia bermain di kawasan hutan berhampiran rumah datuknya itu. Kini kawasan asal tempat dia bermain meriam itu dijadikan tapak Madrasah as-Saadah yang terletak berhampiran kawasan sawah padi kampung itu.

"Meriam buluh dibalut dengan karung guni sebelum diikat dengan dawai sebagai langkah keselamatan. Ia bertujuan untuk mengelakkan buluh pecah jika karbaid diletakkan secara berlebihan di dalam kartus iaitu pemampat di pangkal buluh," ujarnya yang pernah bekerja sebagai penggali kubur di kampungnya.

Jelasnya, disebabkan tradisi permainan meriam buluh setiap tahun, penduduk kampung juga telah meminta kebenaran daripada pihak berkuasa untuk bermain meriam buluh di kampung itu sekitar tahun 1960-an.

Seiring dengan perubahan masa, permainan meriam buluh juga terkena tempiasnya. Kini, meriam buluh tidak dimainkan oleh penduduk Kampung Talang sempena Hari Raya Aidilfitri tetapi ia digantikan dengan meriam besi sejak tahun 1970-an.

Permainan meriam besi bukan hanya diketahui oleh penduduk kampung malah ia tersebar luas di laman YouTube dengan carian Talang Canons. Sebuah pihak produksi persendirian tanah air turut mendokumentasikan permainan meriam besi di kampung tersebut dan telah ditonton ribuan orang.

Pada malam Aidilfitri setiap tahun, Asri Kamil Sabden, 45, merupakan antara individu penting dalam memastikan kelancaran permainan meriam besi di Kampung Talang.

Dia yang mudah disapa dengan panggilan Lop Kapten merupakan antara orang lama yang terlibat dalam persiapan dan permainan meriam besi di kampung tersebut sejak tahun 1985 sehingga kini. Dia juga antara wakil pasukan Tonggak dari Kampung Talang Hulu dalam pertunjukan meriam besi di kampung tersebut.

"Pada malam menjelang Aidilfitri, Kampung Talang umpama sebuah pesta. Selain enam pasukan dari kampung yang berbeza berentap menghasilkan bunyi meriam besi, penduduk kampung juga membuka gerai makanan dan pelancong membawa tikar untuk duduk bersama keluarga menikmati suasana ini," ujarnya.

Menurutnya, perubahan permainan meriam buluh kepada meriam besi bermula sekitar tahun 1970-an. Ketika itu, seorang ahli kimia dari kampung tersebut mengeksperimen besi daripada penyedut pasir bagi menggantikan buluh.

"Permainan meriam besi lebih selamat jika dibandingkan dengan meriam buluh. Meriam besi tiada risiko pecah apabila karbaid digunakan secara berlebihan. Selain itu, bunyi letupannya juga lebih kuat," ujarnya yang melakukan pekerjaan kampung untuk menyara kehidupannya.

Pada tahun 1980-an, sebatang besi penyedut pasir yang sudah dibaik pulih dibeli daripada pembekal pasir pada harga RM35.

Medan pertempuran

Pada malam Aidilfitri, enam pasukan yang mewakili kampung berbeza iaitu Hilir, Anak Darat, Darat, Tonggak, Tonggak Kekabu dan Serai pasti menggegarkan suasana malam di Kuala Kangsar.

Tutur Lop Kapten, meriam-meriam itu disimpan di kawasan sawah padi dan hanya akan diambil oleh penduduk kampung menjelang bulan Ramadan. Sebagai persiapan, mereka turut mengecat meriam besi itu dengan pelbagai warna bagi melambangkan kumpulan masing-masing.

Medan utama pertempuran bagi keenam-enam kumpulan itu ialah di kawasan sawah padi dianggarkan berukuran empat hektar yang menjadi pemisah di antara Kampung Talang Changkat dan Kampung Talang Tengah.

Besi penyedut pasir yang digunakan lebih tahan lama. Tiga daripada besi untuk permainan meriam dalam pasukan Lop Kapten digunakan sejak tahun 1987 dan ia masih kukuh tanpa sebarang kerosakan.

"Setiap ahli pasukan pasti menyumbang bagi membeli kos karbaid dan cat untuk mengecat meriam. Bagi setiap pasukan, dianggarkan sekotak karbaid 25 kilogram berharga RM100 digunakan sepanjang malam itu. Setiap kotak mengandungi 25 kampit karbaid.

"Pada malam itu, ciri keselamatan merupakan antara aspek yang ditekankan. Di sekeliling kawasan permainan, penduduk kampung meletakkan tali pita keselamatan agar pelancong tidak menghampiri kawasan itu," ujarnya yang khuatir kartus akan terpelanting terkena pelancong sekiranya mereka berada berdekatan.

Menurut Lop Kapten, sejak tahun 2005, pelancong dari dalam dan luar negara semakin meningkat.

"Aktiviti bermain meriam pada malam hari raya merupakan salah satu cara penduduk mengekalkan tradisi turun-temurun di kampung. Kami dibesarkan dengan bunyian meriam pada malam raya. Tiada bunyi meriam maka tidak berertilah Aidilfitri bagi kami," ujarnya ketika ditemui Kosmo! di kediamannya di Kampung Talang Hulu baru-baru ini.

Ayam kampung bernutrisi tinggi

Oleh SUHANA VERU
suhana.veru@kosmo.com.my

MELIHAT kepada permintaan ayam yang meningkat secara mendadak terutama menjelang musim perayaan, Ishamuddin Idris, 44, bersama dua rakan kongsi memutuskan untuk menceburi bidang penternakan ayam kampung sejak dua tahun lalu.

Ketiga-tiga mereka bukan calang-calang orang kerana memiliki ijazah dalam bidang berbeza dari luar negara. Uniknya, syarikat mereka dikatakan satu-satunya syarikat di negara ini yang memasarkan ayam secara sejuk beku.

"Kami melihat perniagaan secara sejuk beku ini dapat membantu orang ramai membeli ayam kampung dengan mudah tanpa perlu berkunjung ke pasar," kata Ishamuddin ketika ditemui di kedai milik mereka iaitu Keluaran Orang Kampung '0' Chemical (Kok0C) yang terletak di Jalan Teknologi, Kota Damansara, Selangor.

Beliau menceburi perniagaan makanan sejuk beku itu memandangkan ia amat berpotensi dan mempunyai pasaran yang luas.

"Perniagaan ini kurang risiko kerana lambat rosak selain mempunyai permintaan yang tinggi di pasaran tempatan," katanya.

Lebih mengujakan, pihaknya yang kini menternak sebanyak 15,000 ekor ayam menjalankan proses penternakan tersebut tanpa menggunakan sebarang bahan kimia.

Bermula hari pertama anak ayam menetas, ia akan ditempatkan di sebuah reban selama 14 hari sebelum dibebaskan dalam kawasan ladang yang berkeluasan 10 hektar.

Ayam itu dibiarkan mencari makanan sendiri walaupun pihaknya menyediakan makanan setiap hari.

"Pada kebiasaannya, kami akan memberi rumput jenis azola dan kiambang itik sekali gus tidak memerlukan bahan kimia atau ubat-ubatan untuk membesar. Pengguna boleh makan ayam ini tanpa rasa was-was," jelasnya.

Dalam pada itu, ayam Kok0C hanya dijual selepas berusia 100 hari iaitu setelah mencapai tahap matang dan berat sekitar 1.3 hingga 1.4 kilogram seekor.

Pembesaran semula jadi

Malah, bagi memastikan pembesaran ayam Kok0C mencapai tahap maksimum, pihaknya menghasilkan antibiotik secara semula jadi melalui penggunaan herba berasaskan tumbuh-tumbuhan yang ditanam sendiri.

Hakikatnya, Ishamuddin tidak perlu merunsingkan kepala untuk mempercepatkan pembesaran ayam kampung dengan suntikan seperti yang biasa dilakukan ke atas ayam daging.

Campuran herba hempedu bumi, daun patawali, daun betik, kunyit dan halia digunakan sebagai antibodi untuk melawan penyakit.

Ia bertujuan memastikan ayam tersebut melalui proses pembesaran secara semula jadi.

Jadi, pemantauan terperinci perlu dilakukan pada setiap hari bagi memastikan proses pembesaran berjalan lancar. Penternakan secara semula jadi itu membolehkan ayam-ayam berkenaan membekalkan nutrisi yang tinggi kepada pengguna.

Dalam pada itu, Ishamuddin juga menyifatkan keluaran ayam Kok0C merupakan ayam mesra alam kerana ia diternak di kawasan hijau selain air yang dibekalkan tidak tercemar.

Air untuk penternakan ayam daging diletakkan dalam kuantiti yang banyak di dalam satu reban.

"Situasi ini menjadikan ayam daging hidup dalam persekitaran yang kotor dan kekurangan zat makanan," ujarnya.

Menurutnya lagi, kaedah penternakan itu didapati dengan merujuk kajian yang dijalankan oleh pakar-pakar dalam bidang penternakan dari dalam dan luar negara selain mendapatkan khidmat nasihat daripada Jabatan Perkhidmatan Veterinar.

Menyentuh mengenai rasa, beliau memberitahu, ayam Kok0C mempunyai rasa yang berbeza berbanding ayam di pasaran kerana ia lebih lembut, pejal dan tulang-tulangnya juga lembut.

"Ia lebih sesuai dijadikan sup," jelasnya yang mendapat sambutan menggalakkan daripada kalangan pelanggan Cina.

Pembungkusan vakum

Mengenai kos pula, Ishamuddin berkata, walaupun kos untuk menternak ayam kampung tinggi, pihaknya menjanjikan harga yang berpatutan.

Ia dijual pada harga RM19 seekor. Walaupun hari ini heboh pasal kenaikan harga ayam konvensional, pihaknya tidak bercadang untuk menaikkan harga.

"Saya rasa harga itu berpatutan terutama menjelang musim perayaan ini," ujarnya.

Ditanya mengenai pembungkusan, beliau memberitahu, pihaknya menggunakan kaedah pembungkusan vakum.

Cara itu bukan sahaja mengekalkan makanan dalam keadaan tanpa udara malah mengelakkan bakteria dan kulat daripada membiak selain sesuai disimpan di bahagian sejuk beku.

Ayam yang dibungkus dengan plastik jernih itu dapat bertahan sekurang-kurangnya selama sebulan.

Tambahnya, dengan menggunakan kaedah itu, kualiti ayam masih tetap sama walaupun selepas dua minggu.

"Lagipun, jika menggunakan pembungkusan biasa, ayam tidak tahan lama," jelasnya.

Bagi memenuhi permintaan ayam kampung Kok0C, pihaknya menawarkan perkhidmatan penghantaran ayam terus ke rumah.

Caj sebanyak RM3 dikenakan dan penghantaran hanya dilakukan di sekitar Lembah Klang.

Bagi seorang kakitangan swasta, Nordiana Amelia Muhammad Amir, 35, dia lebih gemar membeli ayam kampung berbanding ayam biasa.

Manis dan lembut

Biarpun harga ayam kampung agak mahal, ia tidak menghalangnya daripada terus membeli ayam kampung.

"Saya rasa daging ayam kampung lebih enak kerana ia manis, pejal dan lembut terutamanya apabila dijadikan sup atau digoreng," jelasnya.

Namun demikian, anak jati Ipoh, Perak itu mengakui kesukaran untuk mendapatkan ayam kampung menyebabkan dia beralih kepada ayam biasa.

"Jika tiada pilihan, barulah saya akan beli ayam biasa," katanya sambil tersenyum.

Pendapat Nordiana turut disokong Abdullah Ghani, 57, yang menggemari ayam kampung kerana khasiatnya selain rendah lemak.

Bagaimanapun, kekangan kerja dan sering lewat pulang dari tempat kerja membataskannya untuk menikmati ayam kampung.

Begitupun, dengan adanya ayam kampung sejuk beku, ia membantu warga kota membelinya pada bila-bila masa sahaja.

"Jika sebelum ini ayam kampung hanya boleh didapati di pasar namun, kini ayam kampung juga boleh ditemui di kedai sejuk beku.

"Lagipun, memandangkan harga ayam konvensional yang melambung tinggi, saya rasa lebih elok membeli ayam kampung kerana ia lebih berkhasiat," jelasnya.

Selain itu, beliau turut mencadangkan agar lebih ramai pengusaha ayam kampung tampil dengan konsep itu memandangkan ayam kampung mendapat permintaan yang tinggi.

Masak lemang dalam ketuhar

TINGGAL di luar negara dalam tempoh yang lama bukan sahaja membuatkan seseorang itu rindu kepada keluarga di tanah air malah menyebut makanan tradisional pun pasti mengecurkan air liur.

Agaknya disebabkan terlalu rindu dengan lemang tradisional, maka Dr. Syazarin Fidhora Nasution dan rakan-rakan yang menetap di Auckland, New Zealand mengambil tindakan nekad membakar lemang sendiri.

Bertempat di belakang pangsapuri mereka, Syazarin Fidhora atau lebih dikenali sebagai Dora, berusaha membakar lemang di situ. Namun, cuaca di Auckland yang sejuk dengan tiupan angin kencang menjadi penghalang.

"Cuaca menyebabkan api tidak marak secukupnya untuk membakar buluh lemang. Selepas lima jam berusaha ia masih tidak berjaya.

"Lalu, kami masak lemang dalam ketuhar sahaja," kata Dora sambil disusuli hilai tawa ketika dihubungi Kosmo! baru-baru ini.

Dora telah lapan tahun menetap di New Zealand iaitu sejak melanjutkan pengajian dalam bidang Perubatan di bawah tajaan Mara di Universiti Auckland dari tahun 2006 hingga 2011. Tamat pengajian, dia bekerja sebagai doktor di Hospital Middlemore, Auckland Selatan pada tahun 2012 dan tahun berikutnya dipindahkan ke Hospital Bandar Auckland.

Keluarga Dora kini menetap di Shah Alam, Selangor. Dora merupakan anak ketiga daripada empat adik-beradik yang semuanya bekerja di sekitar Kuala Lumpur dan Selangor.

Ujian

Apabila ditanya dugaan menjalankan ibadah puasa di negara majoriti bukan penganut Islam, Dora berkata, perkara pertama yang perlu ditempuh ialah perbezaan iklim antara Malaysia dan New Zealand.

Keadaan suhu dan tempoh masa berpuasa berbeza-beza antara satu tahun dengan tahun yang lain kerana ia jatuh pada musim yang berbeza.

Cerita Dora, berpuasa pada musim panas, akan cepat penat dan dahaga kerana tempoh menjalani ibadah tersebut lebih panjang daripada biasa, tambahan pula kelas di universiti diadakan tanpa henti iaitu dari pukul 8 pagi hingga 5 petang.

Itu menjadi pengalaman Dora pada tahun pertama berada di New Zealand, namun lain pula pengalaman yang dilalui jika berpuasa pada musim sejuk.

Dora pernah menjalani puasa musim sejuk pada 2012. Pada tahun ini, dia amat bersyukur kerana waktu berbuka awal iaitu sekitar pukul 5.30 petang,

"Penat tetap penat kerana sekarang sudah bekerja. Semasa bekerja saya banyak berjalan dan berdiri," cerita Dora yang bakal pulang ke tanah air pada tahun hadapan.

"Amat mencabar apabila bekerja secara on call pada bulan Ramadan kerana perlu bekerja dari pukul 7 pagi sehingga 11 malam. Berbuka puasa dengan snek ringan sahaja.

"Saya biasanya membawa air dan snek dalam beg untuk berbuka jika tidak sempat ke kafe. Namun, paling mencabar apabila berada di bilik pembedahan ketika waktu berbuka," kenang Dora.

Pengalaman manis yang dilalui Dora ialah semasa berbuka dan bersolat tarawih di masjid atau di dewan komuniti di Auckland.

Rasa seronok terbit dalam diri Dora kerana dapat bersembahyang dan mendengar ceramah yang dipimpin oleh imam berketurunan Arab.

Jika Malaysia ada bazar Ramadan yang menjual pelbagai jenis juadah, Dora pula dapat menikmati makanan dari pelbagai negara seperti Brunei, Indonesia, India dan Arab Saudi.

Ujarnya, UMNO atau badan-badan bukan kerajaan (NGO) ada mengadakan aktiviti berbuka puasa sekali setahun.

Bazar Ramadan

Bazar Ramadan anjuran UMNO juga diadakan tahun lalu di Auckland dan Dora tidak melepaskan peluang menyertainya dengan menjual laksam, kek dan kuih-muih.

"Kami berkumpul bersama-sama jika ada aktiviti sebegitu diadakan, jadi kami boleh mengetahui perkembangan semasa antara satu sama lain," ungkapnya yang teruja apabila ada mat saleh mencuba laksamnya.

Seperti orang dagang lain, Dora juga berasa sedih pada pagi hari raya apabila tidak dapat bersalaman dengan ahli keluarga.

Tambah sayu, dia terpaksa bekerja seperti hari biasa kerana tiada cuti umum bagi menyambut 1 Syawal di New Zealand.

"Saya biasanya mencari masa untuk webcam dengan keluarga menggunakan Skype selepas pulang dari hospital.

"Sekurang-kurangnya terubat hati dan rasa seronok dapat lihat suasana raya di Malaysia dengan semua ahli keluarga memakai pakaian raya dan ibu pula menunjukkan juadah raya yang dimasak," katanya. Walaupun ia cuma melalui skrin kecil, tetapi sudah cukup baginya. - ADLAN JAAFAR