Gasing berputar lebih dua jam tanpa henti

ELLISE CARTY, 10, sedikit pun tidak gentar apabila diminta menghulurkan tangannya dan diajar cara-cara untuk menyeimbang gasing yang sedang berputar laju. Meskipun agak sukar bagi gadis yang berasal dari Queensland, Australia itu untuk melakukannya, namun pengalaman pertama tersebut benar-benar membuatkannya rasa teruja.

Apatah lagi, gasing yang dipegangnya menghasilkan paten putaran yang laju dan kemas. Pengalaman itu diperolehnya ketika berkunjung bersama keluarga di Pasar Seni, Kuala Lumpur baru-baru ini. Aktiviti tersebut merupakan salah satu inisiatif Pasar Seni memartabat seni dan budaya Malaysia.

Program yang diadakan di hadapan pintu masuk Pasar Seni itu menarik perhatian pelancong tempatan dan asing. Malah sebahagian besar daripada mereka tidak teragak-agak untuk mencuba menyeimbangkan putaran gasing di tapak tangan.

"Saya dan keluarga baru pertama kali melawat Malaysia, tetapi kami gembira kerana sepanjang berada di negara ini kami didedahkan dengan pelbagai aktiviti kesenian yang menarik. Saya terpesona dengan rekaan gasing yang unik," kata Ellise kepada Kosmo!.

Menghiburkan

Ibu bapa dan ahli keluarga Ellise juga kelihatan kagum dengan kemahiran para pemain gasing uri mengendalikan gasing masing-masing.

Ibu Ellise, Debi Carty memberitahu, sebelum ke Malaysia, mereka sekeluarga singgah di Bangkok, Thailand.

"Kami memilih kedua-dua negara ini kerana ia terkenal dengan keunikan makanan dan kebudayaannya. Justeru, pengalaman menyaksikan permainan gasing uri ini sangat menghiburkan dan memuaskan hati kami. Ia satu pengalaman indah untuk dikongsi bersama rakan-rakan ketika pulang ke negara asal nanti," ujarnya yang menghabiskan percutian selama dua minggu di Thailand dan Malaysia.

Program tersebut merupakan anjuran bersama Pasar Seni dan Jabatan Warisan Negara. Acara demonstrasi gasing uri berkenaan dijayakan oleh pemain profesional negara, Hussain Mohamad, 57 dan Rukman Muhamad, 48, yang didatangkan khas dari Besut, Terengganu.

Menurut Setiausaha dan Pengurus Persatuan Gasing Uri Negeri Kelantan, Nazife Ismail, 48, gasing diklasifikasikan berdasarkan fizikal yang berlainan sama ada dari segi logam, kayu, saiz dan berat.

Gasing uri mempunyai berat sekitar empat hingga enam kilogram dengan diameter 20 hingga 22 sentimeter (sm) dan diputar menggunakan tali sepanjang 4.5 meter.

"Kebiasaannya, gasing uri ini boleh berputar sehingga dua jam tanpa henti sedangkan gasing lain tidak sampai setengah jam," ujar Nazife.

Beliau menambah, paksi gasing uri yang pendek dan geseran di atas lantai licin meningkatkan kemampuan gasing berputar lebih lama dan seimbang. Berbeza dengan cara tradisi, gasing hanya diputarkan di tanah atau permukaan tanah liat.

Permainan yang popular di Terengganu dan Kelantan itu semakin kurang diminati dalam kalangan golongan muda. Namun, Nazife memberitahu, pihaknya bersama badan kerajaan dan pihak swasta seperti Pasar Seni telah mengadakan demonstrasi, pertunjukan dan bengkel bagi mendedahkan keunikan gasing uri kepada masyarakat.

Selain itu, pihaknya turut mempunyai bengkel membuat gasing di Kampung Wakaf, Kelantan, sebagai usaha memulihara seni budaya itu yang wujud sejak ratusan tahun lalu.

"Kami berharap program seperti ini dikembangkan lagi bagi menggelakkan permainan gasing uri pupus ditelan zaman. Tambahan pula, kami hanya mempunyai kurang daripada 10 orang pembuat gasing uri," ujarnya.

Nazife yang juga seorang guru di sebuah sekolah di Pasir Puteh turut mewujudkan sebuah galeri gasing uri di sekolah berkenaan.

GASING uri merupakan antara gasing yang terbesar.

Erat hubungan

Setiap minggu, beliau membawa pakar membuat gasing ke sekolah untuk melatih para pelajar. Permainan gasing uri dipercayai bermula sejak ratusan tahun lalu. Ia merupakan satu permainan atau hobi yang mampu mengeratkan hubungan antara para pemain. Malah, ramai penduduk kampung membentuk pasukan masing-masing bagi menyertai pertandingan yang dianjurkan ketika itu.

Seiring dengan masa, hanya dua pasukan sahaja yang masih aktif di Kelantan iaitu negeri kelahiran gasing uri.

"Berita baik mengenai permainan gasing uri hari ini ialah ia berjaya dipopularkan ke luar negara dan termasuklah di Sabah dan Sarawak. Kami amat teruja melihat sokongan dan minat yang ditunjukkan daripada peminat seni dari dalam dan luar negara terhadap permainan ini," jelas Nazife.

Pihaknya pernah menerima pelawaan daripada sebuah universiti di Minnesota, Amerika Syarikat untuk mengajar pelajar-pelajar di situ cara-cara membuat gasing uri. "Mereka menganggap ia satu seni yang tinggi nilainya dan amat menghargai permainan mahu pun gasing uri," kata Nazife. Bukan itu sahaja, beliau juga pernah mengadakan demonstrasi gasing uri di Scotland dua tahun lalu dan sambutannya di luar jangkaan.

Bagi pemain gasing uri negara, Hussain, kekurangan generasi muda yang mahu mendekatkan diri dengan seni tradisional satu fakta yang amat mendukacitakan.

Katanya, golongan muda hari ini lebih terdedah kepada sukan komersial termasuk permainan video.

"Kalau mereka boleh menunjukkan minat dan semangat yang tinggi terhadap sukan bola sepak dan badminton, mengapa tidak kepada permainan tradisional seperti gasing uri ini?," katanya.

Hussain mula bermain gasing uri sejak umur 18 tahun kerana sering mengikut ayahnya yang juga seorang pemain gasing. Bermula sebagai hobi, Hussain bagaimanapun berjaya mewariskan kemahirannya bermain gasing kepada lima anak muridnya.

KAYU pokok tualang digunakan untuk menghasilkan gasing uri.

Permainan gasing uri mempunyai kaedah dan peraturan tersendiri. Ia dimainkan dengan kaedah pertandingan antara dua kumpulan yang melibatkan dua buah kampung dari daerah yang sama atau berlainan. Setiap kumpulan akan mempertandingkan tujuh set gasing uri untuk satu permainan.

Gasing perlu dililit dengan tali, sebelum dilempar ke atas bong iaitu tempat gasing mendarat yang diperbuat daripada tanah liat yang dimampatkan, berbentuk segi empat bersaiz.

Seorang tukang cokak dengan pantas akan menceduk gasing menggunakan penceduk daripada kayu dan terus diletakkan di atas lopak iaitu tempat gasing berputar dengan sedikit pelincir disapukan.

Putar

Peraturan permainan gasing ini ialah setiap kumpulan secara bergilir diperlukan memutar gasing uri sehingga habis tujuh set masing-masing. Kumpulan yang mempunyai gasing paling lama berputar akan memenangi permainan tersebut.

"Rekod tempoh putar setakat ini ialah dua jam dan 31 minit," ujar Hussain.

Bagi setiap pusingan pertandingan, biasanya mempunyai lima permainan, semuanya bergantung kepada perbincangan antara dua pihak. Permainan yang paling penting ialah acara terakhir kerana kemenangan pada acara terakhir akan menentukan juara. Juara akan menjadi tuan rumah untuk pusingan seterusnya sehingga pasukannya kalah.